WCAG en digitale toegankelijkheid voor overheden in 2024

Foto van twee collega's in gesprek bij het raam

Op deze pagina vind je alle informatie om jouw website, apps en andere digitale producten toegankelijk te maken voor iedereen, inclusief mensen met visuele, auditieve, motorische of cognitieve beperkingen. Door te focussen op toegankelijkheid, vergroot je tegelijkertijd de gebruiksvriendelijkheid en leesbaarheid van je digitale producten.

De pagina is opgedeeld in drie onderdelen: je vindt hier alles over digitale toegankelijkheid, de WCAG-richtlijnen, en hoe je als (semi-)overheidsorganisatie kunt voldoen aan de wet- en regelgeving rondom digitale toegankelijkheid.

Wat is digitale toegankelijkheid?

Digitale toegankelijkheid, ook wel digitoegankelijkheid genoemd, betekent dat websites, apps en andere digitale middelen zo zijn ontworpen dat ze voor iedereen begrijpelijk en bruikbaar zijn, inclusief voor mensen met beperkingen.

Enkele voorbeelden van digitale toegankelijkheid zijn:

Teksten die duidelijk en simpel zijn
Dit helpt gebruikers die moeite hebben met lezen of waarvan Nederlands de tweede taal is.
Ondertitelingen bij video’s
Dit is belangrijk voor mensen die doof of slechthorend zijn. Met ondertiteling kunnen ze lezen wat er gezegd wordt.
Grote knoppen en duidelijke menu’s
Dit is handig voor mensen die slechtziend zijn of moeite hebben met het gebruik van een muis.
Alternatieve teksten bij afbeeldingen
Hierdoor kan een schermlezer vertellen wat er op een afbeelding staat aan iemand die het niet ziet.

Digitale toegankelijkheid en de overheid

Als overheidsinstantie ben je wettelijk verplicht te voldoen aan de Wet digitale overheid (Wdo). Deze wet stelt eisen aan de digitale toegankelijkheid van je websites en applicaties. De specifieke invulling van deze eisen is uitgewerkt in het Besluit digitale toegankelijkheid overheid.

Het Besluit digitale toegankelijkheid verwijst naar de Europese norm ‘EN 301 549’. In Nederland staat deze norm bekend als Digitoegankelijkheid. Deze norm beschrijft de toegankelijkheidseisen voor ICT-producten en -diensten, waaronder websites en applicaties van overheden. Binnen deze norm verwijzen ze naar de internationale Web Content Accessibility Guidelines (WCAG).

De WCAG bevat alle technische richtlijnen en eisen die nodig zijn om je websites, applicaties en documenten toegankelijk te maken voor iedereen, inclusief mensen met een beperking.

Een grafische weergave van de Nederlandse wet (wdo), de Europese norm (EN 301) en de Internationale richtlijn (WCAG)
Wdo, EN 301 549 en WCAG: de samenhangende standaarden voor digitale toegankelijkheid bij overheidswebsites en -applicaties.

Voor wie geldt de Wet digitale overheid?

De Wdo geldt alleen voor (semi-)overheden. Deze organisaties zijn bij wet verplicht om zich volledig aan de WCAG te houden. Dit zijn onder andere:

Staats-, regionale en lokale overheidsinstanties
Dit zijn overheidsorganisaties die behoren tot het Rijk, zoals de waterschappen, provincies en gemeenten.
Publiekrechtelijke instellingen
Publiekrechtelijk is een dynamisch begrip. Het zijn vaak instellingen die gelijkenissen vertonen met overheidsinstellingen. Enkele voorbeelden zijn De Nederlandsche Bank en de Sociaal Economische Raad.
Samenwerkingsverbanden
Samenwerkingsverbanden bestaan uit één of meer overheidsinstanties of publiekrechtelijke instellingen. Voorbeelden hiervan zijn Stichting Kredietbank Nederland en Metropoolregio Amsterdam.

Twijfel je of deze wet op jou van toepassing is? We hebben een overzicht gemaakt van de uitzonderingen en voor wie de wet niet geldt. Lees de blog ‘De 5 meestgestelde vragen over WCAG en digitoegankelijkheid’ voor meer informatie.

Wat zijn de WCAG?

WCAG staat voor Web Content Accessibility Guidelines. Dit zijn internationale richtlijnen voor digitale toegankelijkheid met als doel websites en webapplicaties toegankelijk te maken voor iedereen, inclusief mensen met een beperking.

De WCAG-richtlijnen zijn ingedeeld in drie niveaus van toegankelijkheid: A, AA en AAA.

Niveau A
A biedt slechts de minimale toegankelijkheid en voldoet aan de basiseisen.
Niveau AA
AA is het meest gangbare niveau, dat een goede balans biedt tussen toegankelijkheid en uitvoerbaarheid.
Niveau AAA
AAA is het hoogste niveau en stelt de strengste eisen voor maximale toegankelijkheid.

Op deze pagina gaan we later dieper in op wat deze niveaus precies betekenen en welke invloed ze hebben op de toegankelijkheid van je website.

De WCAG-richtlijnen worden af en toe geüpdatet, maar niet volgens een vast tijdschema. De nieuwste update, WCAG 2.2, is op 5 oktober 2023 gepubliceerd. Deze update vervangt WCAG 2.1 niet, maar breidt deze verder uit met nieuwe richtlijnen.

Wat is het verschil tussen WCAG 2.1 en WCAG 2.2?

In WCAG 2.2 zijn zes nieuwe succescriteria (toegankelijkheidseisen) toegevoegd op niveau A en AA, en één succescriterium is verwijderd. Hierdoor moeten overheidsorganisaties met WCAG 2.2 aan 55 succescriteria voldoen, terwijl dit er bij WCAG 2.1 nog 50 waren. Deze nieuwe criteria maken de richtlijnen strenger, wat de algehele toegankelijkheid van websites en applicaties verder verbetert.

Voor overheidsorganisaties is het verstandig om bij nieuwe websites en applicaties alvast rekening te houden met WCAG 2.2. Omdat het aanpassen van wetten en normen tijd kost, zal WCAG 2.2 uiteindelijk de standaard worden waaraan je moet voldoen.

Door nu al de strengere richtlijnen van WCAG 2.2 te implementeren, zorg je niet alleen voor betere toegankelijkheid, maar voorkom je ook dat je later grote aanpassingen moet doen om aan de wetgeving te voldoen

Een tabel waarin je kunt zien hoe goed een website of app scoort op toegankelijkheid en welke verbeteringen er mogelijk zijn.
Nieuwe en verwijderde criteria WCAG 2.2.

In de tabel hierboven zie je alle nieuwe en verwijderde criteria. Meer weten over de zes nieuwe succescriteria in WCAG 2.2? Lees dan onze blog: 'WCAG 2.2: Wat is er nieuw en wat moet je weten'.

De opbouw van de WCAG

De WCAG 2.2 bestaat uit drie lagen: vier principes, dertien richtlijnen en zesentachtig succescriteria die de standaard zetten voor het creëren van toegankelijke online inhoud. Door de opbouw van de WCAG-principes te begrijpen, kunnen verschillende teams, zoals ontwerpers, ontwikkelaars en contentbeheerders, effectievere en inclusievere digitale producten en diensten ontwerpen. Dit zorgt ervoor dat toegankelijkheid vanaf het begin deel uitmaakt van het ontwerpproces, in plaats van achteraf te worden toegevoegd, wat vaak duurder en minder effectief is.

Op de afbeelding hieronder zie je hoe de WCAG is opgebouwd. We nemen je mee van links naar rechts.

De structuur van de WCAG 2.2: 4 principes, 13 richtlijnen en 86 succescriteria.
De structuur van de WCAG 2.2.

De 4 principes van de WCAG

De principes kun je zien als de kernwaarden van de WCAG waarop de rest betrekking heeft. De onderstaande principes vormen de basis voor digitaal toegankelijke applicaties en websites:

Waarneembaar
Informatie en interface elementen, zoals knoppen, menu's en tekstvakken, moeten duidelijk waarneembaar zijn voor alle gebruikers, ongeacht hun capaciteiten en eventuele hulpsoftware.
Bedienbaar
Alle gebruikers moeten in staat zijn om de interface en interactieve elementen gemakkelijk te bedienen, ongeacht hun beperkingen.
Begrijpelijk
Digitale inhoud moet begrijpelijk en voorspelbaar zijn voor alle gebruikers. Informatie moet je in duidelijke taal presenteren en navigatie moet logisch en consistent zijn.
Robuust
Digitale inhoud moet goed werken op verschillende gebruikersapparaten, zoals computers, telefoons en hulpmiddelen (zoals een schermlezer). Dit houdt in dat de content compatibel is met de huidige en toekomstige gebruikersapparaten.

Wil je meer weten over de vier principes? Lees dan de blog: ''Wat is WCAG en digitale toegankelijkheid en waarom is dit belangrijk?''

WCAG Whitepaper

Alles wat je nodig hebt om digitaal toegankelijk te worden in één document.

Hoe voldoe je aan de wettelijke verplichting?
De WCAG checklist: Zo word je toegankelijk
Cover van Atabix WCAG whitepaper voor (semi-)overheden

De 13 richtlijnen van WCAG

Om de vier WCAG-principes overzichtelijker te maken, zijn ze verdeeld in 13 richtlijnen. Deze richtlijnen vormen de belangrijkste doelen die je moet nastreven om je content toegankelijk te maken. Als overheidsinstantie kun je samen met adviseurs elk onderdeel van je digitale product langs deze richtlijnen leggen. Dit betekent dat je niet alleen de algemene toegankelijkheid moet beoordelen, maar ook moet controleren of specifieke onderdelen, zoals navigatie, kleurcontrast en interactie-elementen, voldoen aan de richtlijnen. Door dit grondig te doen, kun je ervoor zorgen dat je website of applicatie voldoet aan de wettelijke eisen en toegankelijk is voor iedereen.

De richtlijnen bestaan uit:

1
Tekstalternatieven
Voor alle niet-tekstuele inhoud, zoals afbeeldingen, video’s of knoppen, moet je alternatieve tekst aanbieden. Deze tekst wordt bijvoorbeeld voorgelezen door schermlezers en helpt mensen met visuele beperkingen om de inhoud te begrijpen.
2
Op tijd gebaseerde media
Bied alternatieven voor tijdgebaseerde media zoals video’s en audio. Voeg bijvoorbeeld ondertiteling toe aan video’s of maak gebruik van audiodescripties, zodat ook mensen met gehoor- of visuele beperkingen de inhoud kunnen volgen.
3
Aanpasbaar
Zorg dat de content flexibel is en op verschillende manieren kan worden weergegeven zonder dat belangrijke informatie verloren gaat. Dit kun je doen door een semantische structuur te gebruiken met H1-H6 koppen, zodat de inhoud ook goed navigeerbaar is voor mensen met een visuele beperking.
4
Onderscheidbaar
Maak de tekst en achtergrond eenvoudig te onderscheiden door gebruik te maken van voldoende kleurcontrast. Dit helpt iedereen, en vooral mensen met een visuele beperking, om de inhoud beter te zien en te lezen.
5
Toetsenbordtoegankelijk
Zorg ervoor dat alle functies van je website toegankelijk zijn via een toetsenbord. Dit is belangrijk voor gebruikers die geen muis kunnen gebruiken, zoals mensen met motorische beperkingen.
6
Genoeg tijd
Geef gebruikers de mogelijkheid om tijdslimieten aan te passen, te pauzeren of uit te schakelen. Dit is belangrijk voor mensen die meer tijd nodig hebben om een taak uit te voeren, zoals bij het invullen van formulieren.
7
Toevallen en fysieke reacties
Zorg ervoor dat content niet meer dan drie keer per seconde flitst, om te voorkomen dat gebruikers met epilepsie aanvallen krijgen. Dit beschermt de gezondheid en veiligheid van je bezoekers.
8
Navigeerbaar
Maak de navigatie duidelijk en voorspelbaar. Geef bijvoorbeeld beschrijvende titels aan webpagina’s en hyperlinks, zodat gebruikers gemakkelijk kunnen vinden wat ze zoeken.
9
Inputmodaliteiten
Zorg dat gebruikers je website niet alleen met een toetsenbord kunnen bedienen, maar ook met andere methoden zoals een muis, spraaktechnologie, of eye tracking. Dit maakt de website toegankelijker voor iedereen.
10
Leesbaar
Maak teksten begrijpelijk en leesbaar, zelfs voor gebruikers die beperkte kennis van de Nederlandse taal hebben. Gebruik eenvoudige taal en vermijd jargon om ervoor te zorgen dat de inhoud voor iedereen duidelijk is.
11
Voorspelbaar
Zorg dat het uiterlijk, de lay-out en de bediening van de website consistent en voorspelbaar zijn. Dit helpt gebruikers om zich gemakkelijk op de website te oriënteren en vermindert verwarring.
12
Assistentie bij invoer
Help gebruikers om fouten te voorkomen en eventuele fouten eenvoudig te corrigeren. Dit kan door duidelijke foutmeldingen en suggesties voor verbetering te geven, vooral bij het invullen van formulieren.
13
Compatibel
Zorg ervoor dat je websites en applicaties compatibel zijn met verschillende browsers, schermlezers en andere hulpmiddelen, nu en in de toekomst. Dit garandeert dat je digitale product ook bij technologische veranderingen toegankelijk blijft.

Meer weten over de 13 richtlijnen? Lees dan de blog:
Wat is WCAG en digitale toegankelijkheid en waarom is dit belangrijk?

De 86 WCAG succescriteria

De WCAG succescriteria zijn specifieke, meetbare eisen die bepalen of een website of applicatie toegankelijk is voor iedereen, inclusief mensen met een beperking. Deze criteria helpen je om te controleren of je digitale product voldoet aan de internationale standaarden voor digitale toegankelijkheid. Als je website aan deze criteria voldoet, zorg je ervoor dat iedereen, ongeacht hun beperking, de content goed kan gebruiken en begrijpen.

Enkele voorbeelden van deze succescriteria zijn:

Succescriteria 1.1.1. Geef tekst alternatieven voor een niet-tekstueel item

Bied een tekst alternatief (alt-tekst) voor alle functionele niet-tekstuele elementen. Dit zijn afbeeldingen die op een grafische wijze de tekst ondersteunen. De alt-tekst moet een goede omschrijving hebben. Bijvoorbeeld: Foto van zakelijk man met klant in kantoor, in plaats van 20230102.jpeg. Gebruik geen afbeeldingen die tekst bevatten.

Succescriteria 1.1.1. Geef tekst alternatieven voor een niet-tekstueel item.
Succescriteria 1.1.1.

Succescriteria 1.2.1. Geef een alternatief voor video en audiofragmenten

Maak video’s begrijpelijk voor slechthorende/dove gebruikers met een beschrijvend tekstalternatief. Voor blinden en slechtzienden kun je een audiofragment gebruiken. Dit hoeft niet als de media een alternatief is voor tekst die op dezelfde pagina staat.

Succescriteria 1.2.1. Geef een alternatief voor video en audiofragmenten.
Succescriteria 1.2.1.

De WCAG-succescriteria spelen een belangrijke rol in het toegankelijk maken van digitale content, maar de door de formulering lijken de criteria bijna cryptisch. In de blog "WCAG in de praktijk: de eerste 10 succescriteria uitgelegd" vertalen we de eerste 10 succescriteria van WCAG-niveau A naar duidelijke en praktische uitleg met voorbeelden.

De drie niveaus van WCAG

De WCAG-richtlijnen kennen drie niveaus van toegankelijkheid: niveau A, niveau AA en niveau AAA. Deze niveaus geven aan hoe goed een website of applicatie toegankelijk is voor mensen met diverse beperkingen.

  1. Niveau A stelt de minimale eisen en bestaat uit 31 succcescriteria
  2. Niveau AA gaat een stap verder en bevat 24 succescriteria
  3. Niveau AAA stelt de strengste eisen en bestaat uit 31 succescriteria


De succescriteria zijn cumulatief, wat betekent dat elk hoger niveau ook de eisen van de lagere niveaus omvat en verder uitbreidt. Een hoger niveau staat dus voor een betere toegankelijkheid. Voor overheidsinstanties is het verplicht om minimaal aan niveau AA te voldoen. Dit is het niveau dat door de wet wordt vereist om digitaal toegankelijk te zijn.

Dit figuur laat zien wat de opbouw van de WCAG is van de basiscriteria A tot en met de hoogste criteria AAA.
Dit figuur laat zien wat de opbouw van de WCAG is.

De nalevingsstatus

De nalevingsstatus geeft aan in hoeverre een website of app voldoet aan de toegankelijkheidseisen van de WCAG 2.1. De Nederlandse overheid heeft deze status ingevoerd om duidelijk te maken hoe toegankelijk overheidswebsites en -apps zijn.

Als overheidsorganisatie ontvang je een nalevingsstatus na een WCAG-audit van je website of app. Tijdens deze audit wordt je website of app grondig beoordeeld volgens de WCAG-EM norm, een officiële methode voor toegankelijkheidsonderzoek. Meer informatie over de audit vind je onder de kop "WCAG-audit".

Er zijn vijf mogelijke statussen: A, B, C, D, of E. Deze statussen geven aan hoe goed je website of app voldoet aan de WCAG-eisen en welke stappen nodig zijn om volledige naleving te bereiken. De onderstaande tabel laat zien wat elke status betekent, aan welke criteria moet worden voldaan, en welke vervolgstappen je moet nemen.

Zo lees je de tabel:

  • Kolommen: Elke kolom vertegenwoordigt een nalevingsstatus, van A (beste) tot E (slechtste).
  • Rijen: Elke rij beschrijft een criterium dat beoordeeld wordt tijdens de audit. De criteria omvatten onder andere het hebben van een toegankelijkheidsverklaring, de volledigheid en actualiteit van de verklaring, en de vraag of de website voldoet aan de WCAG-eisen.
  • Iconen: Een groen vinkje (✔) betekent dat er aan het criterium is voldaan, bij een oranje kruis (✘) is dat niet het geval.

De tabel geeft ook aan welke vervolgstappen nodig zijn om een betere status te bereiken, zoals het bijwerken van de toegankelijkheidsverklaring of het uitvoeren van een nieuw toegankelijkheidsonderzoek.

Deze leeswijzer helpt je snel te begrijpen hoe goed een website of app scoort op toegankelijkheid en welke verbeteringen mogelijk zijn.

Een tabel waarin je kunt zien hoe goed een website of app scoort op toegankelijkheid en welke verbeteringen er mogelijk zijn.

Benieuwd naar het niveau van toegankelijkheid van jouw overheidsorganisatie? Wij hebben een checklist opgesteld waarmee je eenvoudig bepaalt of je voldoet aan niveau A en AA. Je vindt de checklist in onze WCAG whitepaper via: ''WCAG whitepaper''.

WCAG Whitepaper

Alles wat je nodig hebt om digitaal toegankelijk te worden in één document.

Hoe voldoe je aan de wettelijke verplichting?
De WCAG checklist: Zo word je toegankelijk
Cover van Atabix WCAG whitepaper voor (semi-)overheden

Hoe word je als overheid Digitoegankelijk?

Nu je weet wat digitale toegankelijkheid en WCAG inhouden, vind je hieronder een gestructureerde aanpak om aan de wettelijke verplichting voor digitale toegankelijkheid te voldoen. Dit omvat alles van het betrekken van het bestuur tot het regelmatig bijwerken van toegankelijkheidsverklaringen. De aanpak bestaat uit zes stappen, die hieronder kort en bondig worden opgesomd.

Voor een uitgebreide uitleg van de zes stappen met praktische voorbeelden, lees je de blog: "Hoe word je als overheid Digitoegankelijk in 6 stappen", waar elke stap in detail wordt beschreven.

1
Betrek het bestuur
Het is belangrijk dat je het bestuur van je organisatie betrekt en dat zij begrijpen dat de organisatie wettelijk moet voldoen aan de regels voor digitale toegankelijkheid.
2
Maak een overzicht van jouw websites en apps
Informeer eerst of er al een overzicht bestaat. Zo niet, maak er dan zelf een, bijvoorbeeld in Excel.
3
Maak de toegankelijkheid van de websites en apps inzichtelijk in een overzicht van jouw websites en apps
In deze stap vul je het overzicht, dat je in de vorige stap hebt gemaakt, verder aan met informatie over hoe toegankelijk elke website en app is.
4
Bepaal welke maatregelen je gaat nemen
Nadat je hebt vastgesteld wat je organisatie moet verbeteren, bepaal je in deze stap welke punten het belangrijkste zijn. Je kunt dit stapsgewijs doen, zolang je maar elk jaar laat zien dat het beter wordt. Uiteindelijk werk je stap voor stap naar status A toe.
5
Maak of update je toegankelijkheidsverklaring
Voor elke website en app moet je een toegankelijkheidsverklaring maken of de bestaande bijwerken. Zorg ervoor dat iemand die hiervoor bevoegd is in jouw organisatie deze verklaring ondertekent.
6
Voer de maatregelen uit en werk je verklaring elk jaar bij
Elke aanpassing of verbetering moet je in je verklaring opnemen. Als je bijvoorbeeld een onderzoek hebt laten uitvoeren, vermeld dan de link naar het rapport en de bevindingen. Met de invulassistent.

Benieuwd welke andere wetten voor jouw organisatie relevant zijn? Op de pagina 'Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv)' lees je alles over de Wmebv, aan welke regels je moet houden en waarom deze wet belangrijk is voor overheidsinstanties.

WCAG-audit

Een WCAG-audit is een onderzoek naar de toegankelijkheid van je website of app. Tijdens de audit wordt gekeken of je website of app goed bruikbaar is voor mensen met een beperking, zoals mensen die slecht kunnen zien, horen of bewegen.

De audit laat precies zien waar je website of app niet voldoet aan de regels voor toegankelijkheid. Ook krijg je advies over hoe je deze problemen kunt oplossen. Sommige oplossingen zijn eenvoudig, zoals het toevoegen van beschrijvende tekst bij afbeeldingen. Andere vereisen meer werk, zoals het aanpassen van de navigatie op je website.

De resultaten van de audit gebruik je voor je toegankelijkheidsverklaring. In deze verklaring leg je uit hoe toegankelijk je website of app is en wat je doet om de toegankelijkheid verder te verbeteren.

Voldoe aan de WCAG samen met Atabix

Atabix ondersteunt overheden en bedrijven bij de ontwikkeling en implementatie van digitale oplossingen. Dit doen we met een team vol experts en het aanbieden van no-code SaaS-oplossingen.

We hebben meer dan 30 jaar ervaring als softwareleverancier en kennispartner voor de overheid. Onze experts zijn op de hoogte van de recente veiligheidseisen en wet- en regelgeving die gelden voor overheidsorganisaties. Voldoe eenvoudig aan de WCAG door de inzet van onze gestandaardiseerde SaaS-oplossingen zoals Atabix Zaaksysteem, Atabix Mijn Portaal en Atabix Formulieren.

Hulp nodig bij het implementeren van de WCAG?

Heb je persoonlijk advies nodig bij een goede implementatie binnen jouw organisatie? Of ben je wellicht al begonnen met de implementatie maar heb je nog vragen? Onze experts komen graag met je in contact.

Atabix

Wij maken jouw visie op digitale toegankelijkheid mogelijk

Met ruim 25 jaar aan ervaring staat ons WCAG team voor jou klaar. Onze in-house experts zijn op de hoogte van alle veranderingen rondom de WCAG en digitale toegankelijkheid. Optimaliseer de gebruikerservaring op jouw website en in jouw applicaties. Word WCAG-proof met Atabix.

150
Consultants, softwareontwikkelaars, designers en strategen.
25+
Jaar ervaring op de overheidsmarkt
Foto van 2 personen in overleg
Zit jij met een uitdaging? We helpen je graag op weg naar de oplossing.

Wij gaan graag het gesprek met je aan! Of het nou gaat over onze visie op zaakgericht werken of over een demo van één van onze producten.